Een indrukwekkende dag, met een hoop stille momenten voor reflectie.

We beginnen de dag in Phnom Penh met een bezoek aan het Royal Palace een de Silver Pagoda. In deze residentie worden alle staatshoofden ontvangen en vinden de koninklijke bruiloften plaats. Alles wat je ziet blinkt, of het nu goud, zilver of jade is.

De koning is aanwezig, te zien aan de vlag. Hij is echter niet erg geliefd bij z’n eigen bevolking. Hij laat z’n oren erg hangen naar hetgeen China en Vietnam van Cambodja verlangen en komt weinig op voor z’n eigen land.

De Silver pagoda, op hetzelfde terrein naast het Royal Palace, heeft deze naam gekregen vanwege de vloer. Deze is geheel gemaakt van zilveren tegels. Hier is echter nog weinig van te zien, aangezien deze grotendeels bedekt is door vloerkleden.

Iets verderop in de stad bezoeken we het Genocidemuseum Tuol Sleng, eigenlijk een voormalige school die tot gevangenis werd omgebouwd in de tijd dat de Rode Khmer aan de macht was. De gevangenis is in de staat achtergelaten waarin deze werd aangetroffen toen de Rode Khmer de stad ontvluchtte. Hun leider, in de volksmond Pol Pot (afkorting voor Political Potential), heeft hier menig Cambodjaan gevangen gezet. Toen hij aan de macht kwam heeft hij alle enigszins geschoolde mensen alles afgenomen en naar het platteland gestuurd om daar te laten werken. De hoogste politieke figuren werden echter opgepakt, evenals artsen, leraren, monniken en studenten. Zij werden gevangen gezet en gemiddeld 10 uur per dag gemarteld op de meest gruwelijke wijze, dit alles om zoveel mogelijk informatie los te krijgen over andere belangrijke personen en gezinsleden om deze later op te kunnen pakken. Nagels werden uitgetrokken en daarna overgoten met zuur, vingers werden afgehakt, zweepslagen werden uitgedeeld en de wonden daarna overgoten met zout, electroschokken werden toegediend. Aan handen en voeten gebonden werden ze onder gedompeld in water, vrouwen werden massaal verkracht alvorens ze weer ondervraagd werden. Teveel gruwelijkheden om op te noemen. De hoogst geschoolden werden 6-7 maanden gevangen gehouden en ondervraagd/gemarteld, de lager geschoolden gemiddeld 2-3 maanden. De vrouwen die de “cellen” moesten schoonmaken werden na een maand of 3 weer vervoerd naar een andere gevangenis, om daar hetzelfde werk te doen. Althans, dat is wat ze te horen kregen, want in werkelijkheid werden ze stuk voor stuk vermoord. De gevangenen krijgen na hun gevangenschap en bekentenissen te horen dat ze weer een nieuw thuis zullen krijgen. Ze worden geblinddoekt vervoerd naar een plek in de jungle, ca 40 km verderop. Ze weten niet waar ze zijn en belanden allemaal in de massagraven. Op steeds wisselende manieren vinden zij stuk voor stuk de dood. Niet zomaar een kogel (nee deze konden ze beter gebruiken voor de oorlog), maar door het doorsnijden van de keel, steken van een bajonet in de borst, een bijl door de schedel enzovoort, enzovoort, enzovoort. Baby’s werden zelfs aan de voeten vastgehouden en met de hoofden tegen een boom doodgeslagen of omhoog gegooid om ze daarna op te vangen op de punt van de bajonet. De lever van enkele mensen werd eruit gesneden om te koken en op te eten. Al deze “halfdoden”, want lang nog niet iedereen was direct dood, werden in de massagraven gegooid en overgoten met DDT, zodat er geen stank kon ontstaan. Jaren hebben mensen niet geweten dat deze killing fields bestonden, met uitzondering van Rusland en China, die de Rode Khmer ondersteunden met wapens. In ruil daarvoor kregen ze producten van het land, zoals rijst, waarvoor alle gevangen genomen mensen moesten werken. Was je uitgehongerd of versleten door de fysieke inspanningen in de brandende zon, dan was je lui en werd je afgevoerd naar de gevangenis.

Stil van al deze ellende stappen we in ons busje en rijden naar het Cheung Ek killing field. Hier zijn ca. 20.000 Cambodjanen gevonden (van de in totaal 3 miljoen vermoordde mensen). In 3 jaar tijd was de populatie afgenomen van 7 naar 3,5 miljoen. De resterende 0,5 miljoen was gevlucht naar het buitenland.

In de beginperiode van het regime van Pol Pot waren ze zelfs zo ziek van geest dat ze alle studenten in het buitenland opspoorden om hen over te halen terug te keren naar hun land. Ze zouden hard nodig zijn om de nieuwe regering te ondersteunen en ze zouden goede posities kunnen krijgen. Toen ze echter allemaal grotendeels terug waren, werden ook zij direct getransporteerd naar de killing fields.

In Cheung Ek killing field zie je een opeenstapeling van skeletten, ingedeeld per leeftijdscategorie en de wijze waarop ze ter dood zijn gebracht. Op het terrein zijn allemaal kuilen zichtbaar, waaruit de lichamen/skeletten geborgen zijn. In totaal zijn hier 129 massagraven gevonden. Door de regen spoelen er af en toe nog kledingstukken naar boven uit de grond. Dit alles is nog steeds zichtbaar. De boom waartegen de baby’s zijn doodgeknuppeld staat er nog steeds ter nagedachtenis aan al deze kinderen en is momenteel rijkelijk versierd met kleurrijke armbandjes.

In totaal waren er in Cambodja 432 van deze killing fields verspreid over het hele land. Onvoorstelbaar wat hier slechts een paar jaar geleden allemaal heeft afgespeeld.

In totaal lagen er 11 miljoen mijnen in het land, waarvan nu 60-65% is opgeruimd. Het anti-mining fund van Lady Diana investeert nog steeds veel geld om de Cambodjanen hierbij te helpen. Het doet de Cambodjanen met name zeer dat zij totaal geen support hebben gekregen van China en Vietnam die hier de meeste mijnen hebben neergelegd.

Met gepast respect verlaten we de killing fields weer, waar elke toerist stil in een hoekje of onder een boom naar de tekst op de hoofdtelefoon luistert en vol verwondering en ongeloof achterblijft. Helaas is het nog steeds alleen een plek waar de toeristen komen, want bijvoorbeeld educatie voor scholen over dit onderwerp blijft achterwege, door het regime van de communistische partij. Gezinnen proberen het hun kinderen zoveel mogelijk bij te brengen. Sommigen zijn nog steeds bang om hun kinderen naar school te sturen. Bang dat hen hetzelfde kan overkomen in de toekomst als ze beter geschoold zijn. Het jammere is dat ze het politieke systeem nog niet kunnen wijzigen, ondanks de verkiezingen. Het merendeel van de mensen is tegen het huidige regime. Ze moeten naar eigen zeggen geduld hebben. Voorlopig zitten ze nog met handen en voeten gebonden aan Vietnam een China, omdat ze daar veel schulden hebben. Deze landen hebben dan ook grote invloed op de Cambodjaanse regering.

We keren terug naar Phnom Penh en hebben de middag ter vrije besteding. We rusten nog even uit aan het zwembad met uitzicht over de hele stad, omdat we op de 8e etage zitten. Daarna wandelen we langs de boulevard aan de rand van de Mekong rivier tegenover het Royal Palace. Er is enorm veel bedrijvigheid en overal zien we stalletjes waar bloemen of vogeltjes verkocht worden. We schieten een paar jonge Cambodjaanse meisjes aan en vragen wat de reden van de festiviteiten is. Ze vertellen ons dat het full moon is en dat iedereen dan bloemen offert of een vogeltje vrijlaat als uiting van goede daad. ’s-Avonds eten we in een schitterend open restaurant aan de oever van de Mekong rivier met mooi uitzicht op al de gekleurde boten die voorbij varen.